سلامت باشید-90/2/18

سوال – لطفاً در خصوص اهمیت و فوائد شیرمادر توضیح بفرمایید.
پاسخ – اگر ما بخواهیم درخصوص فوائد و خواص شیرمادر توضیح دهیم وقت این برنامه گرفته می شود چون آنقدر گفتنی راجع به آن زیاد است که حد و مرزی ندارد و هر روز نیز در جهان خواص بیشتری از آن نشان داده می شود. اما در یک جمله باید گفت که آنقدر ارزش دارد که خداوند که خالق همه ی بندگان خود است و خیر وصلاح آنها را در دنیا و آخرت خواسته است، با وجودی که به نظر می رسد شیرمادر چیز کوچکی است ،اما در قرآن کریم نه در یک جا بلکه در چندین جا به آن اشاره کرده است . درخصوص اهمیت آن و نیز طول زمان شیردهی . بنابراین وقتی ما مسلمانان یک چنین پشتوانه ای را داریم دیگر نیاز به چیز دیگری نداریم . مادران عزیز حتی باید به عنوان یک عبادت به آن نگاه کنند.  ادامه مطلب

 

اما از نظر پزشکی این مورد شیر مادر از جمله مواردی است که شاید اتفاق نظر کامل مابین شرق و غرب و جنوب و همه جا وجود دارد . کشورهای صنعتی که یک زمانی به طرف شیرخشک رفته بودند به سرعت در این دهه ی اخیر به سمت تغذیه با شیر مادر بازگشته اند . چون هم از بیماری های جسمی عدیده جلوگیری می کند و همچنین از بیماری های واگیردار مختلف ، آلرژی هایی که روز به روز در دنیا در حال زیاد شدن است پیشگیری کرده و یا آنها را خیلی خفیف می کند . از بعد عاطفی روانی ، ضریب هوشی موثر است و حتی از بیماری هایی که در سنین بالاتر از کودکی مانند مرض قند و یا بیماری های گوارشی جلوگیری می کند . ازبیماری هایی که در دوره ی بزرگسالی ممکن است بوجود بیاید مانند فشار خون و بعضی از سرطان های بزرگسالی نیز پیشگیری می کند . روز به روز اطلاعات در خصوص تغذیه با شیرمادر بیشتر می شود . از بعد عاطفی و روای برای بچه فوق العاده ارزشمند است و تکامل اولیه کودک عمدتاً برمبنای تغذیه ی کودک صورت می گیرد و ارتباطات سلولهای مغزی که مهمترین وسیله برای تکامل بچه است ، در همین زمینه های جسمی ، حواس ، اجتماعی ، عاطفی ، بیانی ، زبانی و شناختی و تمام ابعاد تکامل متکی بر تغذیه با شیر مادر است . همانطور که گفتم ضریب هوشی را خیلی بالا می برد و برای خود مادر هم از نظر بعد عاطفی فوق العاده مهم است . روابط مادر و فرزند را بسیار تنگاتنگ و قوی می کند . به طوری که آثار آن تا دهها سال ادامه پیدا می کند . حتی مطالعه کرده اند که بچه هایی که الان بزرگ شده اند و دوره ی دانشجویی و بعد از آن را می گذرانند خیلی افراد محکم تر و از بعد روانی پایدارتر هستند . از بعد بیماری های جسمی مادر در جلوگیری از بیماری هایی مانند سرطان دهانه ی رحم ، سرطان تخمدان و پستان ، خویریزی هایی که بعد از وضع حمل اتفاق می افتد نقش دارد . در جلوگیری از کم خونی مادر که خیلی شایع است ، تغذیه با شیرمادر بخصوص اگر بعد از زایمان زود شروع شود موثر است .
سوال – با وجود تمام توصیه هایی که از طرف شما و همکاران شما در خصوص تغذیه با شیر مادر شده است چرا هنوز هم استفاده از شیرخشک در بین مادران رواج دارد ؟
پاسخ- در صد مادرانی که منحصراً فرزند خود را با شیرخشک تغذیه می کنند زیاد نیست . دربدو تولد و روزهای بعد از آن چون همه ی مادران مشتاق هستند که با شیرخود شروع کنند این کار را انجام می دهند . اما متأسفانه اشتباهاتی در بیمارستان هایی که بچه به دنیا می آید اتفاق می افتد که ما پزشکان و پرستاران برای اینکه فکر می کنیم مادر خسته است و اجازه دهیم که او استراحت کند شیرخشک را به بچه می دهیم . دادن شیرخشک با شیشه به بچه ، او را که در مرز یادگیری است و باید آموزش ببیند که چگونه پستان مادر خود را بگیرد و بمکد و با مادر رابطه ی عاطفی برقرار کند منحرف می کند . نوزاد که تجربه ی مکیدن از قبل را ندارد ، منحرف می شود و خود این کار مانع از این می شود که شیرمادر اضافه شود . بیشتر شکست ها از اینجا شروع می شود . علت آن نیز یک مقدار ناآگاهی ما و دلسوزی بیجای ما برای مادر در مقابل بچه است . و اینکه یک مقدار تغذیه با شیر مادر باید به مادر نیز آموزش داده شود . هم در دوران بارداری و هم زمانی که بچه به دنیا می آید . دادن شیرخشک کار راحتی است یک مقدار پودر را با آب مخلوط کرده و داخل شیشه ریخته و اشتباهاً حتی ممکن است بچه را بغل هم نگیرند و او را روی زمین گذاشته و تغذیه کنند . عمده ی اینها به کارخانه های شیرخشک سازی باز می گردد . که آنها تجارت عظیمی در دنیا دارند و منافق فوق العاده زیادی برده و تبلیغات خارق العاده ای دارند . بالاخره پزشکان ، پیراپزشکان و حتی دانشجویان پزشکی را نیز تحت الشعاع قرار می دهند . ما اوایل انقلاب جلوی ورود شیرخشک را گرفتیم چون هفتاد میلیون شیرخشک هر سال وارد کشور می شد ، ما با آموزش هایی که به مادران دادیم نیاز را به هفت یا هشت میلیون قوطی رساندیم . ولی وقتی این آموزش ها یک مقدار کند شد و کارخانجات شیرخشک سازی در کشور ساخته شد، نه تنها واردات شیرخشک شد بلکه ما الان چند کارخانه ی شیرخشک سازی داریم . کشوری که نیاز به این مقدار شیرخشک ندارد . این کارخانجاتی که این شیرخشک ها را می سازند باید به زور به مادران خود را تحمیل کنند . طرق مختلفی در بیمارستان ها و در کلینیک ها حضور پیدا می کنند و منافع بیخود راجع به شیرخشک خود می شمارند . بعضی از افراد ممکن است آنها را باور کنند .
سوال – خیلی از مادران معتقد هستند که بچه ای بهتر است که در فصل زمستان به دنیا بیاید ، چون وقتی هوا سرد است ناخودآگاه مجبور هستند که لباس گرم به نوزاد او بپوشانند و او کمتر مریض می شود . بچه هایی که در اواخر بهار و تابستان به دنیا می آیند بخاطر پوشش کم دچار بیماری می شوند . به همین خاطر سعی می کنند که لباس اضافه تری به بچه بپوشانند و همین اضافه پوشاندن لباس منجر به بیماری می شود . در این خصوص بفرمایید که چه لباسی مناسب است که بچه بپوشد؟
پاسخ – این از مشکلاتی است که بوجود آمده است . یک زمانی بود در دهها سال قبل گاز نبود و وسایل گرمایشی نبود ،مردم برای گرم نگاه داشتن فرزند خود مشکل داشتند . حتی بچه ها از درجه حرارت پایین و سرما آسیب می دیدند . اما امروزه با وجود گاز ، خانه را به شدت گرم می کنند و متأسفانه بچه ی سالم را با تب به مطب دکتر می آورند . خود آنها متوجه نیستند که بچه تب دارد فقط می بینند که بچه از شدت گرما شیر نمی خورد و علائم از دست دادن آب و وزن بدن موجود است . بچه ای که هیچ نیازی به بستری شدن نداشت او را به مطب پزشک می آورند و پزشک نیز شاید متوجه نیست که به علت رفتارهای غلط این تب بوجود آمده او را بستری می کند . یک بچه ای که می تواند مسیر عادی را داشته باشد خیلی اوقات بیجا کار او به بیمارستان کشیده می شود و به گرفتن آب نخاع و دادن آنتی بیوتیک منتهی می شود . این نیز بخاطر اشتباهاتی است که والدین کرده اند برای پوشاندن این بچه ها. گرما و سرما تأثیری در بیمارشدن بچه ها ندارد ، آنچه که بچه را بیمار می کند میکروب است . اگر این میکروب را والدین و یا اطرافیان به بچه منتقل کنند او بیمار می شود . اگر نه در صورتی که ما اتاق را گرم و یا سرد نگاه داریم هیچکدام اینگونه بچه را مریض نمی کند . بهترین راه و روش استفاده از درجه حرارت مطلوب است آنگونه که خود ما احساس راحتی کنیم . مادر در کنار فرزند خود دراز بکشد و ببیند که با چه مقدار لباس و روانداز راحت است ، آن بچه نیز همان را نیاز دارد . پیچیدن بیش از حد و گرما دادن بیش از حد و خواباندن او در کنار شوفاژ و یا بخاری موجب می شود که درجه حرارت بدن بچه بالا برود . در نتیجه آب بدن خود را از دست می دهد و خیلی بی حال می شود و برای شیرخوردن بیدار نمی شود و به عواقبی که گوشه ای از آن را اشاره کردم اتفاق می افتد . لذا یک درجه حرارت مطلوب و مناسب که نه گرم باشد و نه سرد در حدود بیست و دو تا بیست و سه درجه مناسب است . البته بستگی به این دارد که ما درجه را کجای اتاق بگذاریم و بچه در کنار آن باشد یا خیر . باید درجه حرارت همانجایی را که بچه خوابیده اندازه بگیریم . چون ممکن است گوشه ی اتاق که شوفاژ نیست درجه حرارت را اندازه گرفته ایم اما بچه را کنار شوفاژ خوابانده ایم که ده درجه بیشتر است . چون همه ی افراد درجه ندارند به همین خاطر گفتم که پدریا مادر در کنار نوزاد دراز بکشند و ببینند که چه احساسی دارند از گرمای محیط. چقدر خودشان نیاز به پوشش و روانداز دارند برای او نیز همینقدر پیش بینی کنند . حالا اگر بچه را بیرون خانه در سرما و باد و برف بردند ، طبیعتاً کلاه نیز سر او می گذارند و لباس بیشتر تن او می کنند . امروزه دیگر مشکل سرما وجود ندارد یک روزی این مشکل وجود داشت اما امروزه بیشتر مشکل گرما است . لذا گرمای بیش از حد برای بچه مضر است و حتی ممکن است منجر به خونریزی مغزی بچه شده و عقب افتاده شود . زیاد این مورد دیده شده که آنقدر آب بدن بچه از دست رفته که املاح خون بالا رفته و اگر خونریزی نکرده خدا به او رحم کرده است.
سوال – من یک بچه ی یک ماه و سه یا چهار روزه دارم که پنج شنبه از او آزمایش گرفتیم درجه ی زردی او سیزده است در دهان او نیز چند جوش چرکی است به او قطره می دهیم اما هنوز جوش های دهان او خوب نشده می خواستم بدانم چه توصیه ای دارید ؟
پاسخ – اینجا چند اشتباه پیش آمده اولاً شیر خشکی را که شما گفتید مطلقاً برای بچه های معمولی نیست . این شیرفقط برای بچه های نارس و کوچک است و وقتی بچه به دو یا سه و نیم کیلوگرم می رسد بعداز آن مصرف آن مضر است. اگر الان این شیر را مصرف می کنید هرچه سریعتر قطع کنید که برای بچه ی شما ضرر دارد . شیرخشک هیچگونه تأثیری در کاهش زردی ندارد . بنابراین هیچ ضرورتی ندارد که بچه ای که زرد است به او شیرخشک داده شود . اتفاقاً بچه هایی که شیرمادر می خورند اگر با فاصله ی کم به آنها داده شود زردی آنها زودتر پایین می آید . حتی در موارد نادری که زردی مربوط به شیرمادر است ، امروز علم ثابت کرده که قطع کردن شیرمادر و یا دادن شیرخشک هیچگونه جایگاهی ندارد . توصیه می شود بچه هایی مانند فرزند شما که سی و چهارروز دارند و مبتلا به زردی هستند ، یک آزمایش خون پزشک انجام دهد که میزان بیلی روبین مستقیم و غیر مستقیم خون او اندازه گیری شود . که البته حتماً اینکار را کرده اید که نشان داده عدد آن سیزده و نیم است البته مطمئناً روی آن نوشته شده غیر مستقیم . اگر این غیرمستقیم بالا باشد و مستقیم پایین باشد اشکالی ندارد . اما اگر مستقیم خیلی بالا باشد باید حتماً با پزشک مشورت شود . اما در بچه هایی که زردی آنها بالا است ما پزشکان معمولاً آنزیم های کبد آنها را اندازه می گیریم ، یک آزمایش کامل کشت ادرار انجام می دهیم و مواد احیاکننده ی ادرار را نیز اندازه می گیریم . اما حتماً شما قبلاً غربالگری تیروئید انجام داده اید که حتماً نیز طبیعی بوده است . این آزمایش هایی را که می گویم 9/99 درصد طبیعی است . درنتیجه اگر همه چیز طبیعی باشد این زردی یک یا دو ماه دیگر هم طول بکشد مهم نیست. بنابراین نگران نباشید و مرتب بچه را با شیرخود تغذیه کنید . درخصوص سقف دهان او ، اصولاً در سقف دهان بچه یک یا دو نقطه ی سفید است اگر به آنها اشاره می کنید که جوش چرکی نیست . کیست هایی که در سقف دهان بچه وجود دارد و به مرور در طی یک مدت طولانی ممکن است که ناپدید شود . اما اگر منظور شما برفک است که عبارت است از دانه های برجسته ای که در لپ بچه و جاهای دیگر دهان او است ، آن را باید با یک محلول مالیدنی درمان کرد که هر شش ساعت یک بار باید یک میلی لیتر از آن را داخل دهان بچه بمالید . شاید بهتر باشد که یک کرم ضد قارچ بر روی سینه ی خودتان بعد از هر تغذیه که انجام می دهید عملاً هر شش ساعت یک بار بمالید . اگر حدود دو هفته این کار را انجام دهید یعنی مالیدن مکرر و سرساعت ، مشکل را حل می کند .
سوال – بهترین رژیم غذایی برای مادران چیست و آیا شما رژیم های لاغری را در زمان شیردهی توصیه می کنید یا خیر؟
پاسخ – رژیم های لاغری در زمان شیردهی بسیار مضر است . همه ی مادران فرزندان را از خودشان بیشتر دوست دارند . بنابراین باید حتماً در این ایام از لاغری صرف نظر کنند . خود تغذیه با شیر مادر به تدریج و خیلی سالم و مناسب وزن مادر را کم می کند یعنی در طی ماه ها و سال ها . اتفاقاً این کاهش تدریجی خیلی سالم تر از این رژیم هایی است که مادران می گیرند و ناگهانی وزن کم می کنند که به سلامت خودشان و قطعاً به شیرآنها لطمه می زند و بچه را دچار سوء تغذیه می کند . بچه هایی که در این سن، هفته ها و ماه های اول تغذیه ی آنها مناسب نباشد ممکن است در آینده به سادگی نتوان جبران کرد . بنابراین نهایت تلاش را مادر و اطرافیان او باید بکنند که مادر خوب تغذیه شود . گاهی متأسفانه بی جهت برای مادر محدودیت ایجاد می کنند ، یک نفر می گوید سردی نباید بخورید و یک نفر می گوید که گرمی نباید بخورید ، آب میوه نباید بخورید ، شیرنباید بخورید ، چیزهای نفاخ نباید بخورید . همه ی این حرف ها بی ربط است . از نظر تغذیه همه چیز برای مادر بی ضرر است . حالا ممکن است یک چیز خاصی برای یک مادر مضر است که ما آن را توصیه نمی کنیم . اما اگر غذایی است که برای مادر مضر نیست ، حتماً برای نوزاد و شیرخوار او نیز مضر نیست . مادر باید یک رژیم خیلی خوبی داشته باشد . اگر لبنیات برای او مضر نیست آن را به اندازه ی کافی بخورد . روزانه مادر حدود یک لیتر شیر از دست می دهد باید آن را از طریق مایعات و خصوصاً خود شیر جبران کند . کلسیمی که وارد شیر مادر می شود از دندان ها و استخوان های او است اگر آن را جبران نکند دندان های او به زودی خراب می شود ، استخوان های او پوک می شود و دچار یائسگی زودرس می شود . دردهای استخوانی و شکستگی استخوانی پیدا می کند . و اگر رژیم خوبی نداشته باشد تغذیه ی بچه ی او دچار اشکال می شود . حتی متأسفانه برخی از افراد که رژیم تجویز می کنند ناآگاه هستند . قصد سوء ندارند اما به مادران می گویند که رژیم شیردهی به شما می دهیم . اینها دروغ است و اصلاً رژیم شیردهی وجود ندارد . یعنی هر رژیم شیردهی وزن مادر را کم می کند اما به نوزاد و شیرخوار او لطمه می زند . اصولاً رژیم گرفتن در دوران شیردهی مطلقاً جایگاهی ندارد .
سوال – آیا استفاده از مواد غذایی که طعم شیر مادر را عوض می کنند اشکالی ندارد؟
پاسخ – مصرف آن اشکالی ندارد . اما مصرف بیش از حد آن همانطور که برخی از ما سیر یا پیاز دوست نداریم بچه ها نیز همین جور هستند . مصرف بیش از حد آن ممکن است طعم شیر را تغییر دهد . یا بعضی از چیزها مانند قهوه ی زیاد ، چای پررنگ زیاد و یا نوشابه های کلا دار به مقدار زیاد محرک است . ممکن است بچه را ناراحت کند . اما همان چای کم رنگ یا قهوه به میزان کم و یا پیاز و سیر اگر کم باشد مشکلی ایجاد نمی کند .
سوال – من یک بچه ی دوماهه دارم که از شیرخودم تغذیه می کند . اما من چون فشار خون دارم قرص مصرف می کنم . بچه ی من خیلی خواب آلود است می خواستم بدانم آیا ممکن است از قرصی باشد که من مصرف می کنم ؟ از اول که به دنیا آمده خواب آلود بوده است . البته برای خوردن شیربیدار می شود اما دوباره می خوابد . بچه ی اول من اینطور نبود شب ها گریه می کرد اما این شب ها یک بار برای خوردن شیر بیدار می شود و دوباره تا پنج صبح می خوابد .
پاسخ – ویژگی های بچه ها با یکدیگر فرق می کند یکی از آنها یک مقدار آرام تر است و دیگری یک مقدار شلوغ تر. این مسئله ای را که این خانم گفتند اصلاً غیر طبیعی نیست . بچه ها وقتی به دنیا می آیند و تا هفته ها خواب خیلی زیادی دارند . شاید بیست ساعت از بیست و چهار ساعت را بخوابند . اگر برای خوردن شیر بیدار می شود پس مشکلی ندارد . اگر فرزند اول این خانم ایشان را اذیت کرده و این یکی به او آرامش می دهد اصلاً غیر طبیعی نیست . ارتباطی هم به قرص فشاری که ایشان مصرف می کند ندارد . فکر نمی کنم که آنقدر دوز بالا مصرف کنند چون اگر اینگونه بود خود ایشان را نیز خواب آلود می کرد و عوارضی برای ایشان داشت . همینقدر که برای ایشان عارضه ای ایجاد نکرده پس ارتباطی به این قرص نباید داشته باشد . اگر برای شیر بیدار نمی شد یا دیر بیدار می شد و یا میلی به مکیدن نداشت نگران کننده بود . ولی اگر خوب شیر می خورد و به موقع بیدار می شود و وزن او به خوبی بالا می رود اصلاً جای نگرانی نیست .
سوال – در زمان بارداری و شیردهی خواب مادر خیلی دچار مشکل می شود معمولاً زمانی که مادر می خواهد بخوابد بچه بیدار است و زمانی که بچه خواب است مادر باید به کارهای خود رسیدگی کند . چگونه مادر می تواند آن را تنظیم کند که نه بچه دچار مشکل شود و نه خود او ؟
پاسخ – مادران در این ایام به شدت نیازمند کمک هستند . این کمک بیشتر باید از جانب همسر او باشد . الان مانند گذشته نیست که پدر بزرگ و مادر بزرگ و نوه ها در یک حیاط یک خانه زندگی کنند . خیلی اوقات مادر و پدرهای جوان کسی رابرای کمک ندارند . بنابراین همسرایشان باید کمک کند . این حمایت باید هم در کارهای خانه باشد و هم به این خاطر که اعتماد به نفس در مادر ایجاد شود . یعنی حمایت های معنوی به شدت مهم است . نوزاد در روزها و هفته ها و ماه های اول تقریباً تمام وقت مادر را می گیرد . حالا اگر این انتظار از جانب همسر او وجود داشته باشد که همان کارهایی را که قبلاً این خانم انجام می داده الان نیز بکند انتظاری بی جا است . بنابراین اگر این انتظار وجود داشته باشد نه این خانم ،خانه دار خوبی می شود و نه مادر خوبی می شود . لذا باید تمام تلاش ها را بکنند که تمام اولویت الان بچه است . اگر میهمان هم می آید باید بداند که این مادر الان هزار گرفتاری دارد . اگر مادر نتواند خوب بخوابد شیراو زیاد نمی شود . در نتیجه باید از هر فرصتی استفاده کند . بچه ها نیز خواب طولانی ندارند . اگر بچه بیست دقیقه یا نیم ساعت می خوابد مادر نیز همان موقع باید بخوابد . دیگر تا مدت ها آن خواب های طولانی و چند ساعته شب برای مادر وجود ندارد . در نتیجه مادر باید از هر فرصت برای خوابیدن استفاده کند . در این مواقع همسر و یا اطرافیان که معمولاً در هفته ی اول برای کمک به مادر می آیند باید به او کمک کنند . حتی مادر برای تعویض پوشک و یا گرفتن باد گلوی کودک خود نباید در روزها و هفته های اول وقت صرف کند . به محض اینکه مادر از هر دو سینه ی خود شیر داد ، کودک را تحویل دیگران بدهد و بخوابد . این خواب بخاطر خودخواهی مادر نیست بلکه این بخاطر بچه ی او است . اگر این کار را نکند و بیهوده برای فرزند خود دلسوزی کند به ضرر بچه است. اگر بچه گریه می کند دیگران باید او را به اتاق دیگری ببرند تا صدای گریه را مادر او نشوند و بتواند بخوابد . بزرگترین محبتی که مادرمی تواند به بچه ی خود بکند این است که خوب بخوابد و خوب غذا و مایعات بخورد . چون اینها را برای بچه ی خود می خورد . اگر از اینها غفلت کند مستقیماً بچه ی او ضرر خواهد کرد . خوابیدن حتی از خوراک مادر نیز مهم تر است . حالا در خصوص خواب مادر گفتیم در خصوص خواب بچه هم بگویم که معمولاً مادرانی مانند این خانم جزء استثنا هستند . مادران اکثراً نگران هستند که فرزند آنها کم می خوابد. بچه هایی که به دنیا می آیند خواب آنها سطحی و چند مرحله ای است . خواب و بیداری شش مرحله دارد . خیلی اوقات وقتی بچه پستان مادر خود را می مکد و چورت می زند باید آن را جزء خواب بچه حساب کنیم . اگر مادری نگران است که بچه ی او کم می خوابد باید در عرض بیست و چهارساعت این ساعت های خواب را یاد داشت کند ، حتی دقایق و چرت ها را نیز باید یادداشت کند اگر جمع کنند معمولاً مجموع آن درست است . اما اگر یک مقدار مادرغفلت کند و در این زمان ها نخوابد، دچار کسر خواب خواهد شد .
سوال – من یک نوزاد دو ماه و نیمه دارم . وزن او هنگام تولد سه کیلو و دویست گرم بود . الان وزن او پنج کیلو است . به من گفته اند که وزن او کم است . می خواستم بدانم که باید از شیرخشک استفاده کنم یا اینکه شیر من کافی است ؟ دفعاتی که من در بیست و چهار ساعت به او شیر می دهم زیاد است اما او معمولاً موقع خوردن شیر خوابش می برد . هر بار نیز از یک سینه ی من شیر می خورد . دماسنجی که برای بچه می گذاریم باید در کجای بدن او بگذاریم و دمای آن باید به چه میزان باشد ؟

پاسخ – خیلی از مادران این اشتباه را می کنند . برای اینکه شما نصف شیر موجود را به او می دهید . اگر هر دوسینه را هر بار به او می دادید وزن او از این مقدار بیشتر می شد . البته وزن او قابل قبول است اما اگر هر بار دو سینه را به او می دادید وزن او بیشتر می شد . ضمناً شما باید مطمئن شوید که هربار هر دو سینه ی شما تخلیه شده است چون قسمت اول شیر یک مقدار آبکی تر است و قسمت آخر آن چرب تر است که باید حتماً مطمئن شوید بچه آن را می خورد . معمولاً اگر بچه ها مکیدن قوی داشته باشند ظرف هفت یا هشت دقیقه یک سینه را خالی می کنند . بعضی از مادران به اشتباه بچه را به مدت طولانی یعنی نیم ساعت تا یک ساعت زیر یک سینه می گذارند ، این کار غیر از اینکه بچه و مادر هر دو را خسته کند فایده ی دیگری ندارد . بجای این کار اگر ده دقیقه او را زیر هر سینه بگذارید کافی است . اگر خواب آلود است شاید شما هم مانند خیلی از مادران دیگر محیط خیلی گرمی را برای او انتخاب کرده اید . اگر بچه خواب آلود است او را لخت کنید ، بیدار می شود و هشیار تر می شود وسینه را بهتر می گیرد . اگر واقعاً خیلی خواب آلود است حتماً باید پزشک او را معاینه کند که مشکلی نداشته باشد . خواب آلودگی بیش از حد در شرایطی که محیط خنک است باید بررسی شود که آیا مادر دارو مصرف می کند یا نه . اما اگر یک خواب آلودگی معمولی است شاید به دلیل گرمای زیادی است که در محیط وجود دارد . دمای بیست و چهار یا پنج درجه برای بچه ی دو ماه و نیم زیاد است . در اتاق زایمان که بچه به دنیا می آید و لخت و خیس است دما بیست و پنج درجه است . اگر بدن شما خیس یا خشک باشد متفاوت است ، در هوای خشک می توانید یک درجه حرارت پایین تری را تحمل کنید در حالی که اگر خیس باشید زودتر لرز می کنید . دمای بیست و پنج درجه برای بچه ی دوماه و نیم خیلی گرم است . درجه حرارت یا ترمومتر را برای نوزاد باید زیر بغل گذاشت . وقتی که بچه به دنیا می آید فقط یک بار پرستاران در مقعد او می گذارند برای اینکه مطمئن شوند راه آن باز است . بیش از آن دیگر لازم نیست چون خطر پارگی مقعد دارد . زیر زبان نوزاد نیز مانند افراد بزرگسال نمی توان گذاشت . بنابراین تنها جایی که امن و بهتر است زیر بغل است . اگر زیر بغل بگذارید تا سی و هفت درجه طبیعی است و بالای سی و هفت شروع تب است . که این شروع تب باز هم به این بستگی دارد که درچه حرارت محیط طبیعی باشد . اگر شما اتاق را خیلی گرم کنید ممکن است دمای نوزاد حتی سی و هفت و نیم و بیشتر هم باشد اما در اثر بیماری نباشد در اثر گرمای بیش از حد اتاق و یا زیادی لباس باشد .
سوال – مادران معمولاً نگران وزن گیری فرزند خود هستند که وزن خوبی بعد از تولد پیدا کرده و یا کاهش وزن دارد . در نتیجه می خواهند از مکمل ها و ویتامین های مختلف استفاده کنند لطفاً در این خصوص توضیح بفرمایید. همینطور در خصوص استفاده از هم شیرمادر و هم شیرکمکی و آب قند نیز توضیح بفرمایید.
پاسخ – آب قند اصلاً جایگاهی ندارد . در شش ماه اول بچه شیرمادر می خورد و هیچگونه آب و یا آب قند نیاز ندارد . مگر اینکه مریض شود ، اسهال بگیرد ، گرما زده شود و یا در آفتاب زیاد قرار بگیرد و عرق زیاد کند . در غیر این صورت آب لازم نیست . آب قند هم که اصلاً جایز نیست . این درصورتی است که بچه شیرمادر بخورد ، بچه هایی که شیرخشک می خورند حتماً آب جوشیده لازم دارند . تا یک سال یا یک سال و نیم باید آب را جوشاند و به بچه داد . ولی بچه هایی که شیر مادر می خورند نیازی به آب ندارند مگر اینکه بیمار باشند . به طور مطلوب اگر بچه روزی سی گرم در روزها و هفته های اول و ماه های اول وزن اضافه کند خوب است . اگر بجای سی گرم روزی بیست گرم اضافه کند مانند خانمی که تماس گرفتند و بچه ی ایشان روزی بیست و دو یا سه گرم وزن اضافه کرده بودند قابل قبول است و مشکلی ندارد . چون ژن برخی افراد ژن ریز نقشی است و بعضی نیز درشت تر است لذا همه مانند هم نیستند . برای همین هم بسیار مهم است که مادران حتماً مراجعات ماهیانه داشته باشند و بچه ها بدون لباس وزن شوند . با یک ترازویی که حتماً میزان شده باشد و حتماً پزشک به این مسئله دقت کرده باشد. و منحنی رشد رسم شود . مادامی که این منحنی رشد نشان دهد که وزن بچه خوب زیاد میشود جای نگرانی نیست . منحنی رشد بسیار مهم است و وزن کردن تنها بدون منحنی کافی نیست . اما اگر دیده شد وزن که خیلی خوب بالا می رفته یک باره سقوط کرد یا حتی اگر صاف شد و یا کند شد باید به این مسئله پرداخت که چه اتفاقی افتاده است . خیلی اوقات اگر این اتفاق بیفتد و از مادر او سوال شود معلوم خواهد شد که بچه خوب شیر نخورده است . این خوب شیرنخوردن به دلیل گرفتاری مادر بوده و یا به دلیل کاهش وزن مادر بود ه است . برخی مادران گاهی ورزش می کنند ، رژیم نمی گیرند اما با بدن سازی و ورزش های سنگین وزن خود را کم می کنند . همه ی اینها می تواند روی شیر اثر بگذارد . حتی ورزش های سنگین باعث بالا رفتن اسید لاکتیک در بدن و آزاد شدن آن از طریق عضله و وارد شدن آن در شیر ، مزه ی آن را شور و یا ترش مزه بکند. و ممکن است حتی پستان مادر پر باشد اما بچه دیگر سینه ی مادر را نگیرد . توصیه ی من این است که مادران در این ایام اگر می خواهند ورزش کنند پیاده روی و یا شنای ملایم انجام دهند . اما کارهای بدن سازی و ورزش های سنگین مطلقاً انجام ندهند .
سوال – وزن پسر من موقع تولد سه کیلو و صد گرم بود الان حدود شش ماه دارد وزن او نزدیک شش کیلو است . من به پزشکان زیادی مراجعه کردم ، اصلاً خوب شیر نمی خورد . تشخیص پزشکان این بود که او ریفلاکس دارد. شش عدد شیشه من به امپرازول ، رانی تیدین و متوکلروپرامید دادم اما اصلاً تأثیر نداشت . کلاً رژیم غذایی من را محدود کردند و گفتند که لبنیات نخورم اما اصلاً تأثیر نداشت . گاهی اوقات که خوب شیر می خورد از بینی او بیرون می زند . موقع شیر خوردن سرفه و عطسه می کند . خواب او خیلی کم است . من فکر می کنم که موقع بلع و نفس کشیدن هم زمان نمی تواند هماهنگ باشد . این مشکل فقط موقع بلع است . چون نمی خواهم شیر خشک بخورد الان شیر خودم را می دوشم و با قاشق به او می دهم . این ماه که این کار را کردم وزن او نسبت به ماه های قبل یک مقدار بیشتر بالا رفت . می خواستم بدانم شما چه توصیه و پیشنهادی دارید؟ سینه ی من را براحتی می گیرد اما وقتی شیر جریان پیدا می کند سرفه و عطسه می کند و از بینی او شیر بیرون می زند و تمایلی دیگر به شیرخوردن نشان نمی دهد . حتی شیشه را نیز به خوبی نمی تواند مک بزند اما با قاشق مشکلی ندارد .
پاسخ – این کودک باید توسط متخصصین دیگری غیر از متخصص کودک مانند دکترهای گوش و حلق و بینی یک بررسی کامل شود که بین سقف دهان این بچه شکاف و یا چیز کوچکی در عقب آن نباشد . بچه ی شش ماهه دیگر نباید بین نفس کشیدن و مکیدن مشکل داشته باشد . فکر می کنم این بچه نیاز به بررسی عصبی دقیق تری دارد انشاءاله که چیزی نیست اما فکر می کنم یک فوق تخصص اعصاب کودکان و یا گوش و حلق و بینی از این بعد او را بررسی کنند . باید ببینند که آیا در مکانیسم بلعیدن مشکلی است یا خیر ؟ اگر بچه ی یک روز یا دوروزه این مشکلات را داشته باشد قابل قبول است . ولی بچه ی شش ماهه نباید تداخلی مابین مکیدن و بلعیدن داشته باشد . فکر می کنم ایشان باید از این نظر بررسی شود در این کار ممکن است که دکتر به عکس یا سونوگرافی نیز نیاز داشته باشدو این چیزها بعد از معاینه ی پزشک مشخص می شود . این را نیز بگویم که بعضاً بین بچه ها ریفلاکس نیز دیده می شود . یک مقدار بالا آوردن طبیعی نیز در بچه اتفاق می افتد . اینکه بچه وقتی سینه ی مادر خود را می گیرد بعضی اوقات به سرفه می افتد طبیعی است . چون ابتدا یواش یواش سینه را می مکد و شیر می خورد اما بعداً موجب می شود که سینه رگ کند و شیر بصورت جهشی بیرون بزند . شیری که ملایم می آمد یک باره مانند اینکه شما شیرآب راباز کنید شیر بیرون می زند . این بچه آمادگی نداشته و تا الان شیر کم کم بیرون می آمده است یک باره در مقابل یک جریانی از شیر قرار می گیرد و ممکن است به سرفه بیفتد . این مسئله چیز مهمی نیست . اگر مادران نمی خواهند که این اتفاق بیفتد چند دقیقه قبل از شیر دادن سینه ی خود را لخت کنند و بچه را نیز لخت کنند وزیر آن بگذارند ، همه ی حواس آنها به بچه متمرکزشود به او نگاه کنند ، او را بوس کنند و با او صحبت کنند . این تمرکز حواس باعث می شود سینه ی آنها از اول رگ کند . بنابراین وقتی بچه را زیر آن می گذارند دیگر آن اتفاقی که باعث شود بچه به سرفه بیفتد پیش نمی آید . اگر هم خیلی عجله دارند وفرصت این کاری را که گفتم ندارند می توانند یک مقدار از اول سینه ی خود را بدوشند البته آن را دور نریزند چون هر یک قطره از این شیر لازم است . بعد از اینکه شیردهی تمام شد دوباره می توانند آن شیری را که دوشیده بودند به بچه بدهند . از این طرق می توانند مانع از این شوند که بی جهت شیر به گلوی بچه بپرد . چون بعضی از بچه ها نمی توانند این مسئله را تحمل کنند و وقتی این رگ کردن اتفاق می افتد می ترسند و دیگر به راحتی سینه را نمی گیرند . اگر مادران این کار را بکنند و مانع از ترس بچه شوند ممکن است که این بچه در تداوم شیردهی موفق تر باشد . اما برخی از بچه ها ریفلاکس دارند یعنی بیش از حد بالا می آورند . در این بچه ها محتویات معده به مری آنها می آید و باز می گردد و دربرخی نیز حتی به دهان می آید و باز می گردد . در برخی نیز حتی از دهان آنها بیرون می ریزد . البته این مسئله نیز به مقدار کم و به دفعات معدود اصلاً اهمیتی ندارد . چون دریچه ی بین معده و مری بچه ها خوب کار نمی کند این اتفاق می افتد . اما اگر این مسئله مکرراً باشد به طوری که بچه موقع مکیدن سینه مادر احساس درد کند و به طور مکرر صورت خود را عقب بکشد و لگد بزند و سینه را رها کند ممکن است درجه ای از ریفلاکس را نشان دهد . که با مشورت با پزشک با شیب دار خواباندن بچه به شکلی که سر او بالا باشد و پای او پایین باشد و یا حتی در صورت نیاز دادن دارو این مشکل حل می شود . اما برخی از بچه ها نه به این دلیل بلکه به دلایلی که هنوز مشخص نیست سینه ی مادر را نمی گیرند . مانند یک بازیگوشی است که در سنین مختلف هم ممکن است اتفاق بیفتد ممکن است در هفته های اول عمر باشد البته بیشتر حدود سه یا چهار ماهگی است . اینها سینه ی مادر را نمی گیرند و به حدی است که حتی از شیرخوردن نفرت دارند . مادران در این صورت خیلی اذیت می شوند چون همه ی عشق و علاقه ی آنها این است که بچه ی خود را شیر بدهند ولی این بچه سینه را نمی گیرد . مانند این است که الان می خواهند یک چیز خطرناک و مضری را در دهان او بکنند ، تا سینه را می بیند سر خود را بر می گرداند و یا حتی دو یا سه میک می زند و رها می کند . اینها صبر و مداومت زیادی از جانب مادر نیاز دارد . مادران نگران نباشند این مسئله چیز نسبتاً شایعی است . مادران بسیار زیادی هستند که این تجربه را می کنند . اگر خیلی ملایم با فرزند خود کنار بیایند این مشکل اکثراً ظرف چند روز تا چند هفته حل می شود . مادر حتماً باید دقت کند که پستان هر قدر بیشتر تخلیه شود بیشتر شیر تولید می کند . اگر بچه ای که مرتب سینه را می گرفته و شما نیز شیر تولید می کردید، حالا اگر دیگر سینه را نگیرد شما نیز شیر تولید نمی کنید . بنابراین باید مطمئن شوید که سینه ی شما خالی می شود . اگر بچه خالی کرد که چه بهتر اما اگر نکرد آنچه که در سینه مانده را شما باید بدوشید . بخصوص قسمت آخر شیر که پرچرب است نصیب بچه نشده و اگر آن را نخورد وزن او اضافه نخواهد شد و اینکه اگر خالی نشد تولید انجام نمی شود . لذا برای اینکه این تولید به درستی انجام شود حتماً بایستی آنچه را که بچه با تشویق های مادر تخلیه نکرده ، باید مادر آن را بدوشد . آن را با استکان ، فنجان ، قطره چکان ، سرنگ و هر چیزی غیر از شیشه به بچه بدهند . چون اگر به او شیشه بدهند شاید دیگر پستان را نگیرد . چون مکانیسم مکیدن شیر از پستان و شیشه به طور کلی متفاوت است . لذا نباید از شیشه استفاده کرد . این دوشیدن باید سه ساعت یک بار اتفاق بیفتد . ممکن است بچه پنج دقیقه ، مک بزند و سینه را رها کند و پنج دقیقه ی بعد این کار را بکند و در این صورت قسمت آبکی اول شیر را خورده است . آن قسمت انتهایی شیر نصیب او نشده و سینه نیز کاملاً تخلیه نشده است . لذا اگر سه ساعت گذشت و سینه کاملاً تخلیه نشد ، حتماً باید مادر بدوشد . حتی اگر نمی خواهد آن را به بچه بدهد در فریزر با ذکر تاریخ بگذارد . خود تخلیه ی پستان به این مسئله کمک می کند که تولید ادامه پیدا کند .
سوال – من یک نوزاد ده ماهه دارم که در شش ماهگی با تمام قوائدی که گفته شد غذا را شروع کردم و خیلی خوب نیز از آن استقبال شد . ولی بعد از دو هفته بچه ی من به مدت ده روز اسهال شد . در این مدت من به توصیه ی پزشک غذا را قطع کردم و با ORS و شیر خودم بچه را تغذیه کردم . ORS را با قاشق به او می دادم . مشکلی که وجود دارد این است که الان مدت چهار ماه است که بچه ی من به هیچ عنوان اجازه نمی دهد که با قاشق به او غذا بدهم . یعنی دهان خود را بر روی هر غذا و یا حتی میوه ای که به دست او بدهم می بندد . او را نزد چندین متخصص برده ام اما هیچ نتیجه ای نگرفته ام . آزمایش تیروئید و ادرار و مدفوع هیچکدام مشکلی را نشان نداده است . می خواستم نظر شما را بدانم ؟ من خیلی اصرار دارم که بچه ی من رشد خوبی داشته باشد الان البته رشد او روی نمودار است ولی روشی را که من استفاده کردم شیر خودم بوده و شیر خشک را جایگزین غذایی کرده ام که بچه نمی خورد .
پاسخ – معمولاً مادرانی را که اینطور با تغذیه ی بچه مشکل پیدا می کنند، مادرانی هستند که مصر هستند بچه غذا بخورد . اگر بچه غذا نخورد بالاخره با زور به او می دهند در این صورت بچه اعتصاب غذا می کند و اصلاً نمی خورد . بهتر است غذا را با دست بدهند که اگر قاشق را دوست ندارد از دست آنها بخورد . اگر خیلی زور کنند از دست آنها نیز نمی خورد . شاید بهتر باشد که یک ماه مادر بزرگ و یا خاله ی بچه به آنها کمک کند یعنی شیر خود را به بچه بدهند اما غذا دادن را به عهده ی فرد دیگری بگذارند . شاید بچه خاطره ی بدی دارد . یک فرد دیگری غذا را بدهد که یک مدتی بچه با شیوه ی غذا خوردن عادت کند . به زور غذا دادن بسیار مضر است . غیر از اینکه بچه را از هرچه غذا است متنفر کند فایده ی دیگری ندارد . در نتیجه باید میل بچه را در نظر گرفت و خارج از آن عمل نکرد . من توصیه می کنم که مادران با عشق و علاقه ی خیلی زیاد با بچه ی خود زندگی کنند . حتماً شیر خود را به آنها بدهند و خیلی با آنها وقت صرف کنند . وقتی که به او شیر می دهند با اوصحبت کنند . در مواقع دیگر نیز همینطور باشد . حواس بچه را اعم از چشایی ، بینایی ،بویایی ، شنوایی و لامسه ی او را تحریک کنند . هوش و ذکاوت و ضریب هوشی بچه از این طریق بالا می رود . تکامل او تسریع پیدا می کند . هر چه بیشتر با او دوستانه صحبت کنند و پدر نیز باید همینطور باشد . اگر زمانی که گریه می کند به او بی اعتنایی کنند وتوجه نکنند باعث می شود که هوش بچه بالا نرود . بچه هر چقدر بازیگوش باشد و بتواند در خانه به هر جایی برود و سربزند و دست به هر چیزی بزند هوش او بالا تر می رود . بچه را زیاد محدود نکنند .